Door te zeggen dat de uitkomst van het referendum opgevolgd moet worden, heeft de PvdA het raadgevende karakter van het referendum om zeep geholpen. Het is nu niet meer een advies, maar een opdracht om een ingewikkeld akkoord goed- of af te keuren. Een democratie onwaardig. Wie voor de democratie is, stemt niet.
China
Lang geleden had ik eens een interessant gesprek met een hoge ambtenaar van een Chinees ministerie. We hadden het over de grenzen aan de democratie, en het functioneren van de Nederlandse, Europese en Chinese staten. Natuurlijk wees ik hem erop dat wij -om het zacht te zeggen- andere ideeën hebben over politiek leiderschap dan men in China heeft. “Weet je”, zei hij, “Jullie hebben mensen aan de macht die goed zijn in verkozen worden; wij hebben mensen aan de macht die goed zijn in een land leiden.”
Tweets
Ik vond het een interessante visie; immers: het politiek leiderschap van een land (of van een groep landen) wordt net zo getest als een trouwring: pas als er druk op staat weet je wat het waard is. In tijden van voorspoed en overzicht is het mooi dat mensen een grote broek aantrekken en met vergezichten en inspirerende tweets komen; maar als ze bij tegenslag en chaos, dus juist als je ze het meest nodig hebt, vervolgens zwijgen, heb je niets aan ze. Onze politieke leiders benoemd, verkozen en betaald worden om meer tijd te besteden aan politieke afwegingen dan mensen die een andere baan hebben, en in het ideale geval ook die afweging beter kunnen maken doordat ze zich beter kunnen laten informeren, misschien wel meer politiek inzicht hebben of meer politiek talent hebben dan veel andere mensen. Politiek is een ambacht.
Opinies
Ik ben dan ook geen voorstander van referenda. Het politieke ambacht is een complex vak en als je ingewikkelde beslissingen reduceert tot een binaire keuze tussen ja of nee maak je dingen meestal te simpel; als je vindt dat de meerderheid “nu eenmaal”mag beslissen verwar je een democratie met een dictatuur van de meerderheid (in een democratie worden immers belangen afgewogen) en als je uitgaat van de illusie van een volkswil doe je onrecht aan de leidende rol die politici zouden moeten innemen: politici zijn geen trekpoppen of politieke verlengstukken van dat wat “nu eenmaal” in de maatschappij speelt, maar spelen juist een belangrijke rol bij het vormen van maatschappelijke opinies. Dat ze zich daar dan vervolgens achter verschuilen om niet verder iets uit te hoeven leggen is een tweede.
Malle campagnes
Het huidige referendum brengt niet het beste in de campagnestrategen, politieke partijen en communicatieprofessionals naar boven. Sowieso is het mal dat politieke partijen nu campagne voeren: zij hebben dat al een keer gedaan; op grond daarvan hebben we op ze gestemd, en op grond daarvan hebben ze een prachtig forum om met elkaar en met ons van gedachten te wisselen: het is gevestigd op het Binnenhof 1a in Den Haag. Maar verder zijn de campagnes om te huilen. Er is een boodschap op de de radio (zonder afzender, dus geen idee wie wat waarom zegt) dat me vertelt dat ik voor het associatieakkoord moet stemmen omdat Poetin zich met ons bemoeit. De onmiddellijke neiging die ik ervan krijg is om tegen te stemmen. Wat een apenkool. De campagne tegen het associatie-akkoord maakt niet duidelijk waar ik nu precies tegen ben als ik ze steun: ik geloof tegen belastingverhoging, toetreding van Oekraïne tot de EU, tegen minder democratie, tegen criminaliteit, tegen de huidige besluitvorming binnen de EU, tegen de elite (!), tegen ik heb geen idee waartegen. Die campagnes zijn dus allemaal een beetje mal. Ze spreken me nauwelijks aan als iemand die rationale keuzes maakt of wel eens een krant leest. Als er al een elite is in Nederland, dan zijn het de bedenkers van deze campagnes, die er vanuit gaan dat we allemaal malloten zijn.
Opdracht
Maar er is wat anders. Bij de de vaststelling van de wet over het raadgevend referendum heeft de Kamer ingestemd met het raadgevende karakter ervan. Dat betekent dat als de opkomst boven de 30% er een advies aan de regering is. Wordt het wetsvoorstel met het referendum afgewezen, dan moet de regering met een wetsvoorstel komen dat het oorspronkelijke wetsvoorstel intrekt of – als de regering de uitslag van het referendum niet wil volgen – dat de inwerkingtreding van het wetsvoorstel regelt. (art. 11 Wrr). Maar het blijft een advies. De PvdA heeft nu gezegd dat zij de uitslag van het Oekraïnereferendum niet als advies, maar als bindende uitspraak beschouwt. De regels zijn dus veranderd. In plaats van een advies, geef ik de Regering nu een bindende opdracht. Als ik de opdracht om deze opdracht te geven serieus zou nemen, zou ik me meer in het associatieakkoord moeten verdiepen dan waar ik zin in heb.
Akkoord
De EU is uitgevonden om de vrede in Europa te bewaren door middel van economische samenwerking. De samenwerking tussen de aartsvijanden Duitsland en Frankrijk heeft geleid tot een lange vrede en economische voorspoed. Vrede sluiten doe je met je vijanden: het is dus niet gek dat nogal wat Centraal- en Oost-Europese landen ook tot de samenwerking zijn toegetreden. Dat de EU een vehikel voor heel andere ambities is geworden dan alleen vrede en economische voorspoed heeft niet altijd even goed uitgepakt, maar hoe meer economische samenwerking; hoe beter het is. Het associatieakkoord is dan ook op zichzelf prima. Maar door het onderwerp te maken van een referendum, en dan in de tussentijd ook nog eens de spelregels van dat referendum te veranderen kan alleen maar leiden tot een keuze voor het behoud van de Nederlandse democratie: namelijk door niet te stemmen.
Mooi stuk, Robbert. Helemaal eens!
Robbert, er zit veel waars in wat je zegt, maar ik maak in dit geval een andere afweging. Het is te veel systeemkritiek om nu niet te gaan stemmen, en hiervoor staat er nu net te veel op het spel. Daarom maak ik vuile handen door woensdag wél te gaan stemmen. Vóór.
Ik vind het ook een slecht onderwerp voor een referendum. Dat gezegd hebbende ben ik niet tegen een referendum. Dat de PvdA niet handig insteekt bij dit raadgevend referendum is zekere waar, maar daarom ben ik nog niet tegen een referendum. Met verkiezingen gaan we er gemakshalve vanuit dat kiezers afgewogen stemmen. Elke kiezer wordt immers even serieus genomen.de gekozenen mogen daar door overvan alles beslissen. Soms zijn er onderwerpen waar we niet zo goed uitkomen of heel grote gevolgen kunnen hebben. Een goed voorbeeld zou kunnen zijn om een deel van de soevereiniteit aan Europa over te dragen. Een onderwerp dat misschien wel te groot is om aan het parlement over te laten. Dan kan een referendum zijn waarde bewijzen.
Wat een helder stuk, en los van de opinie omtrent het referendum benoem je veel relevante andere zaken. Jammer dat jouw politieke voorkeur ligt bij de partij die je nu bekritiseert, want je komt bijna liberaal over en daar ligt weer mijn voorkeur.
Goed verhaal. Vooral de notie van het raadgevende karakter en de verwijzing naar de dictatuur van de meerderheid maakt het helder. Direct gedeeld op twitter. Ik ben ook tegen referenda op landelijk niveau en kom daarmee ook in de knoop met mijn voorkeurspartij D’66. Blijft lastig die democratie….maar het is het minst slechte…(Churchill toch?)…maar dan zonder die refetenda.
Eigenlijk heb je wel gelijk. Maar het is nu eenmaal zo gelopen, dus ik ga woensdag toch maar even voor-stemmen.
Het is allang geen democratie meer.. anders was er geen raadgevend referendum geforceerd door aperte galkikkers.
Een verdrag voor de handel van 350 pages en dat over militaire zaken gaat moet wnl wat beter aan het volk uitgelegd te worden. Ook wat voor handel dit corrupte en totaal van ons verschillende regime ons gaat brengen. Om wantrouwen in de ‘democratie’ te verminderen.
Perfect geformuleerd!
In hoofdstuk III (over de Staten-Generaal) van de Grondwet van 1983, artikel 67, derde lid, staat:
“De leden stemmen zonder last.”
Door een raadgevend referendum als bindend te aanvaarden gaat men dus tegen de grondwet in. In feite wordt de grondwet nu al door de PvdA overtreden door openlijk de last toe te geven. Ik heb ruim 40 jaar PvdA gestemd om de solidariteitsgedachte te blijven steunen, maar ik ben bang dat ik toch nu anders moet gaan kiezen, want onze vertegenwoordigende democratie wordt zo mooi om zeep geholpen.
1. Ik mag toch hopen dat je in die ‘wijze woorden’ van de Chinese ambtenaar geen reden ziet onze politici-gestuurde democratie te vervangen door een tirannie-gestuurde staatsvorm met ‘mensen die goed zijn in leiden’.
2. Ik mag toch hopen dat je niet op het standpunt staat dat onze verkozen, bezoldigde, geïnformeerde en getalenteerde politici altijd de perfecte of zelfs maar de relatief juiste politieke keuzes maken; kortom, dat zij min of meer onfeilbaar zijn en ‘beyond criticism’.
3. Ik mag toch hopen dat je inziet dat de ‘binaire keuze’ in een referendum niet verschilt van de ‘binaire keuze’ waarvoor ons parlement zich gesteld zag: kiezen tussen een ja of nee ten aanzien van dat verdrag. Zie ook je kunstmatige onderscheid tussen de ‘dictatuur van een meerderheid’ vs de dictatuur van een parlementaire meerderheid; en de zgn. illusoire ‘volkswil’ vs de nogal reële ‘parlementswil’. Je onderscheiden snijden geen hout.
4. Ik mag toch hopen dat je een verschil ziet tussen campagnes voor de Tweede Kamer (met partijprogramma’s boordevol platitudes en een poppetje wiens media-optreden op het laatste moment de doorslag geeft) en inhoudelijke campagnes voor een concrete politieke keuze van enig belang (waarbij platitudes en poppetjes minder gewicht hebben dan de argumenten).
5. Ik mag toch hopen dat je een verschil ziet tussen een raadgevend referendum, een beslissend referendum, en een raadgevend referendum dat door sommige politieke partijen (wellicht om electorale redenen) wordt bestempeld tot beslissend referendum.
6. Ik mag toch hopen dat je een verschil ziet tussen een politieke keuze die zinvol is, en een politieke keuze waar jij toevallig geen ‘zin in hebt’.
7. Ik mag toch hopen dat je zelf ook twijfelt aan je malle opvatting dat niet-stemmen de ultieme uitdrukking is van een democratische gezindheid in EU-verband.
Overigens stemde jouw geliefde PvdA *con amore* in met dezelfde referendumwet die het afgelopen referendum mogelijk maakte. Herlees nog even de argumenten die de PvdA daatoe inbracht in het politieke debat. En spreek je uit of je het met die argumenten, en i.h.a. met de keuze voor de mogelijkheid tot een raadgevend referendum, eens bent of niet.
*Mutatis mutantdum* hebben we het dan natuurlijk ook over het referendum aangaande een koopzondag in Geldermalsen, of een Rotterdams referendum over een parkeergarage hartje Feijenoord. Hebben de provinciale Staten daarover altijd maar de Beste Aller Mogelijke Opinies?