Gisteren stond in de Volkskrant een opmerkelijk ingezonden stuk van de Kamerleden Voordewind en Segers van de ChristenUnie. Hun stelling is dat de kloof tussen Europa en Turkije is breder is dan de Bosporus, en vanwege de grote culturele verschillen en de in Turkije bestaande misstanden, de besprekingen met Turkije om lid te worden van de Europese Unie stopgezet moeten worden. De Europese Unie is een waardengemeenschap, en de Turkse waarden zijn de onze niet. Althans, zo betogen de Kamerleden.
Het is zeker zo dat in Turkije misstanden zijn. Grote misstanden zelfs. Er is dan ook alle reden om ze daarop aan te spreken. Maar het is niet zo dat die in de rest van de Unie niet aanwezig zijn. Zo is Nederland aangesproken op het vastzetten van mensen zonder dat daar een rechter aan te pas is gekomen. Wij noemen dat dan “voorlopige hechtenis”, en na afloop wordt het vaak gerepareerd door een straf toe te passen “met aftrek van voorarrest”, zodat het allemaal rechtmatig wordt, maar toch. Netjes is het niet. En andere misstanden in andere Europese landen? Ik was verbijsterd door wat ik aantrof toen ik een paar jaar geleden in rechte lijn op de motor van Praag naar München reed en aan de Tsjechische grens een echt ongelooflijke hoeveelheid sexclubs en bordelen zag. De reden is dat de Tsjechische overheid net wat makkelijker omgaat met vormen van prostitutie dan de Duitse. Om maar te zeggen: het beeld van een rein en fris Fort Europa waarbuiten de horden zich verschuilen klopt niet.
Het is zeker waar dat er grote tegenstellingen zijn tussen Turkije en de meeste van de andere Europese landen. Maar het doel van de Unie is juist door economische samenwerking die verschillen te kunnen overbruggen en aan vrede en co-existentie te werken. Als het alleen was gegaan om de waarden was het nooit wat geworden tussen Duitsland en Frankrijk in de EGKS. Je had ze eens over elkaar moeten horen.
Behalve die culturele verschillen zie ik een ander, groter probleem. Door grote omvang van het Turkse volk zullen ze een belangrijke stem krijgen in het Europees Parlement. Op hoeveel zetels ze precies zouden kunnen rekenen is zo makkelijk niet te zeggen (over de verdeling van het aantal zetels per land is het laatste woord nog niet gezegd), maar als je nagaat dat Turkije zo’n 80 miljoen inwoners heeft en het totaal aantal vertegenwoordigden daarmee een kleine 600 miljoen wordt), kunnen ze beginnen met het opeisen van zo’n 100 zetels. Terwijl de andere landen er natuurlijk in relatieve invloed fors op achteruitgaan. De Unie zelf staat dan ook niet te springen voor toetreding van Turkije.
Toch is het goed om de discussie met Turkije over toetreden te blijven voeren. Er zijn immers ook goede redenen om wél te kijken naar meer en betere economische samenwerking tussen Europa en Turkije, die eventueel kunnen uitmonden in een lidmaatschap van de Unie. Turkije heeft één van de snelst groeiende economieën; het BBP groeide in 2012 met 4,2%. Met bijna 80 miljoen inwoners met steeds meer geld, is het een mooie economische partner. Met succes heeft Turkije al jaren een douane unie met de EU. Een op Europa gericht Turkije kan ook bijdragen aan een veiliger Europa.
Een toetreding op korte termijn is niet aan de orde: de toetredingseisen zijn -terecht- streng en van het vaststellen van een toetredingsdatum voor Turkije is dan ook absoluut nog geen sprake. Turkije moet eerst voldoen aan de zogenaamde “Kopenhagencriteria”. Daarvoor moet eerst een groot aantal hervormingen worden doorgevoerd. Zowel in wet- en regelgeving, als in de praktijk. Verbeteringen op het gebied van de rechtstaat, democratie en mensenrechten (o.a. de positie van minderheden) zijn harde voorwaarden. Een democratisch, veilig en stabiel en Europa-gericht Turkije kan een belangrijke meerwaarde voor de EU vormen. Met een uitbreiding kan Turkije helpen de economie, vrede en veiligheid binnen Europa te bevorderen. Maar ook de EU moet klaar zijn voor verdere uitbreiding en het toetredende land kunnen opnemen.
