Vanmiddag zat ik met Ebru Umar in het links/rechts-panel van BNR. Het ging over het persbericht van de vereniging Eigen Huis. Die club meldt namelijk schrikbarend nieuws: de rioolrechten gaan omhoog. Soms wel tientallen procenten tegelijk. “De gemeenten hebben een nieuwe melkkoe gevonden”. Nu gaat dat om een handvol Euro’s per jaar, en staat daar een genuanceerd beeld tegenover waarvoor je wat meer moet lezen dan het schreeuwerige persbericht van de VEH. Vorige week presenteerde het Centrum voor Onderzoek van de Lagere Overheden (COELO) de Woonlastenmonitor, waaruit een veel genuanceerder beeld tevoorschijn komt. Zie voor een beknopte uitleg het persbericht van de VNG. VNG heeft trouwens ook een duidelijke uitleg over de redenen dat de rioolrechten omhoog gaan.
Ebru Umar was het er niet mee eens, en liet dat duidelijk weten. Dat overheden het per definitie slecht doen en van slechte wil zijn is bij dit soort mensen natuurlijk standaard, maar een verstandige vraag was de vraag “waarom wordt er niet gereserveerd?”. Dat moeten huishoudens toch ook, van het Nibud? Ach ja. Het klinkt zo logisch. Als je een ijskast hebt gekocht, ga je sparen voor een nieuwe, en dat doe je door de vermoede waarde van je ijskast te delen door het aantal jaren dat je er gebruik van kan maken. Of zo. Ik probeerde uit te leggen dat er juist vaak niet (volledig) gereserveerd wordt door overheden. Daar zijn goede redenen voor.
Om te beginnen is het een afgeleide van het profijtbeginsel. Je moet mensen niet nu laten betalen, vinden we vaak, voor -bijvoorbeeld- een vernieuwing die pas over vijftig, tachtig of honderd jaar zal plaatsvinden.
Ten tweede is er een groot verschil tussen private investeringen (zoals een ijskast) en een publieke als de riolering: dit soort publieke investeringen hebben behalve een economisch nut ook een maatschappelijk nut, en die kan je vaak niet berekenen. Bij riolen is een maatschappelijk nut bijvoorbeeld dat het niet stinkt op straat.
Een derde argument is dat je binnen de begroting alleen de meest noodzakelijke reserves wil hanteren. Te veel reserves staat niet goed op je begroting; je wil -als overheid- weliswaar behoedzaam te werk gaan, maar toch vooral het geld dat de belastingbetaler betaalt, zo snel en goed mogelijk terug laten vloeien naar de maatschappij.
Een vierde argument is dat je vaak niet weet waar je voor spaart. Andere tijden kennen andere wensen. In het geval van de rioleringen; vroeger werd er gewerkt met een gemengd rioolsysteem (oppervlaktewater en huisafval door één riool) waarbij een teveel aan rioolmateriaal in singels of rivieren wordt gestort (overstort), terwijl we nu graag werken met een zogenaamd “dubbel gescheiden” systeem: oppervlaktewater en huisafval apart, en bovendien géén overstort. Ook in het geval van de riolen: de nieuwe milieuregels en de eis dat nu ook huizen in buitengebieden worden aangesloten op het riool, was 100 jaar geleden waarschijnlijk ook niet te voorzien.
Ten vijfde: een politiek bestuur wil graag zélf afwegingen kunnen maken. Als je alles vastlegt in reserveringen en langetermijnafspraken is er voor een bestuurder niets anders te doen dan managen: ervoor zorgen dat alles een beetje efficiënt en volgens de afspraken wordt uitgevoerd. Dat ontneemt het bestuur bovendien de mogelijkheid om in te springen bij actuele gebeurtenissen.
Misschien wel om deze redenen, en waarschijnlijk ook een boel andere, is er in het BBV (de regels die overheden moeten hanteren als ze over hun geld praten) voor gekozen om investeringen voor maatschappelijk nut niet op de balans te zetten om af te schrijven (activeren). Als dat wél zou gebeuren, zou de balans enorm in waarde toenemen, zonder dat je een beter inzicht krijgt in de financiële positie. Als ze tóch op de balans komen, moeten ze versneld worden afgeschreven. Daarnaast kent de BBV een verplichte paragraaf “onderhoud kapitaalgoederen”. Wie dit interessant vindt, kan er hier meer over vinden.
Maar goed; het is natuurlijk wel zo dat niet veel bestuurders zich onpopulair willen maken met grote (onzichtbare) investeringen als het riool, of met lastenverzwaringen die niet een onmiddelijk en zichtbaar nut dienen. Dus ik ben het ook weer met iedereen eens die zegt dat er beter op riolen gelet moet worden.
Bon. Vandaag vond ik het dus weer heel leuk om portefeuillehouder financiën te zijn. Al doe je het nooit goed: óf je geeft te weinig uit en je hebt te veel reserves, óf je geeft te veel uit, en kan daarom broodnodige zaken waarvoor gespraard had moeten worden, niet betalen.
Overheidsfinanciën zijn altijd een interessante discussie waard, een discussie bovendien die gaat over hoe je naar politiek kijkt. Het is jammer dat de Libellelezeressen ervan verschoond blijven. De BBV is juist uitgevonden om de overheidsfinanciën transparanter en beter onderling vergelijkbaar te maken. We hebben nog een weg te gaan…
NB ik krijg verschillende meldingen over riooljournalistiek op BNR vanmiddag, en het kwartje viel nu net pas bij mij. Toch maar weer eens ad-remmetjes eten 🙂
Beste Robbert, Ebru Umar is een takkenwijf. Leuker kan ik het niet maken. Regelmatig zat ik oom met haar in een forum, ook bij BNR, en ze heeft me diverse keren uitgescholden. De mooiste keer was rond Job Cohen en de familie van Gogh (AT5), toen haar sterkste argument was: Hein, je bent een hondenlul. Naar argumenten luistert ze niet. Ze wil alleen maar scoren, over de rug anderen, liefst mannen. Dus trek het je niet aan, als je dat mocht doen. Je argumentatie is sterk en als je die langs de tierende lady hebt weten te krijgen, naar de luisteraar, dan heb je je doel bereikt…;-)