Normaal gesproken schrijf ik op deze plek niet over persoonlijke aangelegenheden. Maar de bat mitswa (de joodse rite de passage voor meisjes die 12 worden) is toch het vermelden waard.
Niet omdat mijn vrouw en ik, voor ze geboren werd, besloten dat we een Joods huishouden zouden voeren. We studeerden nog, en hadden eerlijk gezegd geen idee wat dat zou inhouden.
Niet omdat we haar vernoemd hebben naar mijn grootmoeder en als voornaam een naam gaven die zowel in de familie van mijn echtgenote als in mijn familie veel voorkomt, bijvoorbeeld een oud-tante die op 9 april 1875 in Bellingwolde is geboren, en op 10 september 1942 vergast is in Auschwitz.
Niet omdat de kleinzoon van die oudtante aanwezig was. Zelfs niet omdat een andere oom, 75 jaar oud, afgelopen zaterdag voor het eerst in een synagoge was. Ook niet omdat een nicht er was, kleindochter van een tante van wie een siddoer (gebedenboek) gevonden is in Zuid-Polen; de tante had het boek vanuit Groningen meegenomen naar Westerbork en later naar Auschwitz, waar ze op 26 oktober 1942 vermoord is.
Niet eens omdat ik me realiseerde waar zo’n rite de passage minstens voor de helft niet eens voor degene die hem ondergaat is, maar ook vooral voor de omgeving om kennis te nemen van, en stil te staan bij, de nieuwe fase in haar, en ons, leven.
Niet omdat we er weliswaar thuis voor hebben gekozen voor een positieve Joodse inbreng met kiddoesj, synagogebezoek, joodse feestdagen.
Zelfs niet omdat ze zelf naar Joodse les wilde, zelf Bat Mitswa wilde worden, zelf kaarsjes wilde aansteken, naar Jom Havoetbal wilde gaan, en naar Haboniem en zelf haar bat mitswa op deze manier wilde houden.
Als thema voor haar bat mitswa koos onze dochter een regel uit de Jesaja: “Wa’esma et kol a-donai omeer et mie eslach oemie jeelech lanoe? Wa’omar hinenie, sjelacheenie”. En ik hoorde de stem van de eeuwige, die zei “wie zal ik sturen? En wie zal er voor mij erop uitgaan?”. En toen zei ik “ik, stuur mij”.
Maar wat betekent Hineni?
Dat ene woordje staat 8 keer in de Tora . Zeven keer in Bereshit (Genesis): één keer in Shemot (Exodus). En telkens op cruciale momenten.
1. Als God Awraham roept om de berg op te gaan om Jitschak te offeren.
2. Jitschak antwoordt het aan Awraham als die hem roept om de berg op te gaan.
3. Awraham antwoordt het als hij de opdracht krijgt om Jitschak niet te offeren
4. Als Jitschak zijn lievelingszoon, Esav roept, antwoordt Esav “Hineni”;
5. Als Jacob, zijn vader roept, antwoord Jitschak “Hineni”.
6. Als Jacob verteld wordt om vertrouwen te hebben bij zijn werkzaamheden bij Laban,
7. en Jacob de moeilijke opdracht krijgt om naar Egypte te gaan.
8. Als Mozes geroepen wordt bij het brandende bosje.
Dus hineni betekent niet “daar ben ik”, en zeker niet “jahaa”, en ook niet “joehoe, hier ben ik”. Het is ook niet om aan God te vertellen waar je bent, want God weet wel waar je bent.
Het is telkens een verklaring om een radicale keuze te maken. Een keuze waarvan je weet dat die je in moeilijke situaties kan brengen, maar waarvan je weet dat je hem moet maken, en d’r vol voor gaat. Hineni betekent dat er een draai aan de geschiedenis gegeven wordt.
Mijn stiefgrootmoeder is bijna 90 en belde op om te feliciteren. “They tried to kill us”, zei ze, “and who would have thought: look where we are today”. Vijf kinderen, twaalf kleinkinderen en veertien achterkleinkinderen.
Het is het vermelden waard omdat dit kleine verhaal nog eens laat zien dat geschiedenis wordt gemaakt doordat mensen zelf keuzes maken.
