Koninkrijkjes

5 september 2011
617 views
4 minuten leestijd
Start

Een commissie van de PvdA heeft nagedacht over het Koningshuis en is tot de conclusie gekomen dat er niets hoeft te gebeuren (alleen in een uiterste noodzaak moet de Grondwet aangepast worden), maar dat we wel de indruk moeten wekken iets te veranderen (er is immers discussie over het Koningshuis, en daar moeten we wat mee).

Onderdeel van de huidige problemen van de PvdA is dat het netwerk zo slecht gebruikt wordt. De verdachtmakingen aan het adres van mensen die gestudeerd hebben (“elitair!”) een hoog inkomen genieten (“zakkenvullers!”) of politieke ervaring hebben (“van vroeger!”)  zorgen ervoor dat nogal wat mensen die vroeger een gedeelte van het o zo belangrijke bestuurlijke netwerk vormden zelf niet meer automatisch de partij opzoeken, maar ik kan me ook niet aan de indruk onttrekken dat het wel eens voorkomt dat standpunten gemaakt worden door de partijstrategen om er vervolgens draagvlak en politieke argumenten bij te zoeken, in plaats van andersom: op basis van feiten, analyse, uitgangspunten en discussie standpunten in te nemen. Ook een politieke partij is niet van de bestuurders ervan, maar van de leden. 

In ieder geval lijkt het me sterk dat in het geval van het voorstel van de PvdA over het Koningshuis contact is gezocht met mensen die er verstand van hebben, en die de commissie er makkelijk aan hadden kunnen herinneren dat het niet zo is dat de Koningin zichzelf adviseert, maar “alleen maar” voorzitter is van de Raad van State als zodanig; sinds de herstructurering die op 1 september 2010 inging zijn het de afdelingen Bestuursrechtspraak en Advisering die recht spreken en adviseren. Het voorzitterschap van de Raad van State is dan ook bij uitstek een symbolische functie. Een functie daarmee, die door het PvdA-advies juist zo voorgestaan wordt. Wat het doel is van het afnemen van het Voorzitterschap van de Raad van State is me dan ook onbekend.

Morrelen aan het Koningschap of de status ervan is onverstandig. Dat is voor mij ook een tamelijk nieuw inzicht. Tot 1995 smaalde ik, zoals iedereen in mijn omgeving die (bijna) hoogopgeleid, vooruitstrevend en modern was, op macht of gezag dat op niets anders dan geboorte gebaseerd was. In 1980, scholier nog, droeg ik al een button met een gekraakte kroon en droeg ik vanuit Leiden het Kroningsoproer een warm hart toe. Geen woning, geen kroning! Dat ik in 1976 heel trots was toen ik de toenmalige Koningin een bloemetje mocht aanbieden bij de opening van de Leidsche Schouwburg probeerde ik te verdringen. Republikanisme ligt zo voor de hand!

In 1995 veranderde ik binnen een week van gemakzuchtig Republikein in een overtuigd aanhanger van de Monarchie. In dat jaar volgde ik in het kader van de studie Politieke Wetenschappen aan de Leidse Universiteit het literatuurcolloquium van Wilma Bakema. Eén van de beste vakken die ik aan mijn Alma Mater volgde: met een groepje mensen lazen we boeken met als doel ze te begrijpen. Dat was nog eens wat anders dan bij veel andere vakken, waar het erom ging gegevens uit boeken (ik gebruik expres het woord kennis niet) te reproduceren. Het boek dat het meeste indruk op me achterliet was Echte Politicologie van Hans Daudt, maar op een goede tweede plaats kwam een boek over het Koningshuis.

Welk boek over de Monarchie me zo overtuigde weet ik niet meer, maar een aantal argumenten kan ik zo noemen. Het belangrijkste argument is het feit dat een Koning voor iedereen evenveel Koning is, terwijl een president voor een verkiezing standpunten zal moeten innemen, en die vervreemden logischerwijs al een gedeelte van de Nederlanders. Ik heb er altijd voor geijverd dat in openbare ruimten staatsieportretten hangen. Niet om overal de Koningin als persoon te bewieroken, maar als symbool van waar je het voor doet: héél Nederland, en niet een set toevallige meningen.

Een tweede argument is een economisch argument; een Koningshuis is er alles aan gelegen de toekomst zeker te stellen, en moet dus duurzaam investeren in relaties en structuren. Een leider van een Republiek hoeft niet verder te denken dan zijn eigen termijn.

Een derde argument is dat een Koning tastbaar is, juist voor die mensen die bang zijn niet bij de maatschappij te horen. Mensen die het gevoel hebben ver af te staan van maatschappelijke instituties kunnen zich gemakkelijker verbonden voelen met iemand die weliswaar onderdeel is van de staat, maar geen onderdeel is van “de politiek”. 

Een vierde argument is geheim: je kan er maar het beste voor zorgen dat de Koning binnen je regering functioneert; toen de Oranjes zelf machtsblokken organiseerden liep het slecht af met in ieder geval drie van de grootste Nederlanders ooit: Van Oldenbarnevelt en de gebroeders De Wit. Het verhaal wil dat toen de gemeente Den Haag een standbeeld wilde plaatsen van Van Oldenbarnevelt er uit pieteit dan ook naar een plek gezocht werd waar de Gouden Koets niet langs kwam. 

Politieke macht is wat anders dan politiek gezag. Een Koning wordt weliswaar geboren met een politieke rol, maar politieke macht moet hij veroveren op basis van zijn gezag. Met andere woorden: ook een Koning heeft maar zoveel macht als hij weet te verwerven. Dat verwerven gebeurt bovendien niet alleen op grond van zijn eigen vermogen om kennis, inzicht en gezag te organiseren, maar ook op grond van wat de andere politieke machthebbers vermogen. Met andere woorden: de Koning heeft alleen maar zoveel macht als de politiek hem geeft. Belangrijker dan dat iemand een politieke of bestuurlijke functie bekleedt, is dat over die functie publieke verantwoording wordt afgelegd.

Dat alle politieke macht gebaseerd moet zijn op verkiezing is lariekoek. Nederland wordt niet alleen onder de stolp gebouwd. Ambtenaren, de polder, de pers, vrijwilligers, lobbyisten, bestuurders, mensen die wel eens een ingezonden brief schrijven; iedereen heeft in Nederland een beetje macht. En zo hoort het ook. Het gaat erom dat niemand alléén macht heeft, en dat er verantwoording over wordt afgelegd, en dat mensen zich laten aanspreken.

Prins Claus heeft ooit eens gezegd dat Nederland geen Monarchie is, maar een Republiek met een erfelijk leider (ik geloof dat hij het zelfs over erfelijk stadhouderschap had). ?Beter dan onvrede met het functioneren van het Koningshuis aan te wakkeren, kan de PvdA dan ook aan de slag gaan met het bevorderen van die andere kant van het functioneren van de staat: het bevorderen van republikeinse waarden als gelijkwaardigheid van de bevolking, gelijke toegang tot politieke macht, en politieke participatie.

Geef een reactie

Your email address will not be published.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Nieuwste van Blog

Er komt geen betere reden meer.

In 1990 studeerde ik Politieke Wetenschappen in Leiden. Bart Tromp, toen nog alleen mijn docent, raadde ons, studenten, aan om niet alleen politieke theorie te bestuderen, maar ook de politieke praktijk, en daarom lid te worden van een politieke partij. Voor mij was het…
Foto: ANP. Deze foto is genoemd in het bijgaande artikel en valt daarom onder het Citaatrecht.

Sterft, gij oude vormen en gedachten!

Dit weblog is het oudste weblog van een politicus in Nederland, dus dat verplicht. Toch schrijf ik de laatste tijd wel erg weinig. Dat komt ten eerste omdat ik dit blog ben gestart als een vorm van dialoog, en de politieke dialoog bijna helemaal…

Tussen psychologie en praktijk – shelach lecha

Het is in deze tijd natuurlijk ondenkbaar dat op basis van geruchten en rapporten verkeerde beslissingen worden genomen, maar in de tijd van de Torah kwam het voor. De Eeuwige vraagt Mozes om een onderzoekscomitĂ© in te stellen, een task force, zo je wil,…

Ha’azinu: Tegelijkertijd terug- en vooruitkijken

Nog een paar dagen en dan is de cirkel gesloten en zijn we weer waar we 17 oktober 2020 begonnen: de eerste parasja van het jaar. Het zijn dagen die tegenstrijdige emoties oproepen: aan de ene kant lezen we over de laatste dagen van…

Nogmaals: Helderheid

Het Helderheidplein wordt officieel Helderheidplein 🙂 Vanaf het begin van de jaren ’80 was ik, scholier nog, actief in de anti-apartheidsbeweging. Vanaf de Oude Vest 79 in Leiden startten we plak- en picketacties, organiseerden we demonstraties en verstuurden we buttons, platen, stickers en posters:…
Ga naarBoven