Lobbylife

De PvdA heeft vandaag een initiatief gepresenteerd om de effecten van lobbies transparant, inzichtelijk en helder te maken. Een goed iniatief dat steun verdient; er zullen wel altijd mogelijkheden blijven buiten een dergelijk register om te werken en de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het maken van afwegingen en het bewaken van het politieke proces ligt echter bij de politici zelf.

Initiatief

Vandaag heeft de Partij van de Arbeid een plan gepresenteerd om de invloed van lobbyisten inzichtelijk te maken. Het plan bestaat uit drie onderdelen:

1. Een lobbyparagraaf voor ieder wetsvoorstel zodat zicht ontstaat op de invloed van anderen
2. Openbare agenda’s van oa ministerie en toezichthouders
3. Een transparantieregister voor lobbyisten

Dit moet leiden tot inzichtelijkheid in wie er bij het schrijven van wetsvoorstellen betrokken zijn, buiten ambtenaren, ministers en politici om: wie heeft welk belang, wie heeft voor welk belang input geleverd, en wat was het effect=

Nobel

Een nobel initiatief. Publieke macht, publiek geld, en publieke invloed moeten immers publiek verantwoord worden. Lobbyisten vervullen een noodzakelijke rol in het publieke bestel: zij kunnen tijdig de juiste informatie aan de juiste persoon geven, en binnen de juiste context. Professionele lobbyisten geven niet alleen de mening van de opdrachtgever, maar kunnen ook de opvattingen van anderen een plaats geven. Daarnaast geven goede lobbyisten ook aan de opdrachtgever door wat het publieke gevoel is over de zaak waarvoor gelobbied wordt: halen en brengen. De waterdragers van de democratie.

Luisteren

Het is vervolgens aan de politicus om een afweging te maken. Een politicus is geen trekpop; het belangrijkste wat een politicus doet is het in stand houden van de democratie. Een politicus is er dus niet om naar de burgers (of naar het bedrijfsleven) te luisteren; maar om in het openbaar te laten zien dat hij of zij naar de maatschappij geluisterd heeft, en naar aanleiding daarvan en het partijprogramma, haalbaarheid, en andere factoren een afweging maakt.

Europa

In Europa is men al een stuk gevorderd met het transparant maken van de lobby. Hoewel er vaak wordt geroepen dat er in Europa 30.000 lobbyisten rondlopen, kent het daar gehanteerde transparantieregister een kleine 7500 inschrijvingen. Organisaties als lobbyfacts en Alter-EU houden de lobbyisten (en de pers) scherp, en maken zaken inzichtelijk.Het transparantieregister is vooralsnog vrijwillig. In 2017 zou het verplicht moeten worden, maar dat brengt weer heel eigen uitdagingen met zich mee. Op dit moment werken er maar vier part-time krachten die de gegevens die lobbyisten invoeren moeten checken, en dat zullen er toch echt meer moeten komen. Er zijn bovendien tal van organisaties die vinden dat ze er niet in hoeven te staan. Een éénduidige definitie voor de functie van “lobbyist” bestaat immers niet, en nogal wat mensen komen op uitnodiging van Europarlementariers binnen.

Betrouwbaarheid

Er hangt een zweem van mysterie om lobby en de lobbyisten. Wie zijn toch die mannetjes (m/v) in strakke pakken die, als ze niet staan te smoezen, koffie staan te drinken in Nieuwspoort of, steeds vaker, in het Statenlokaal? Nogal wat journalisten maken er een sport van om de onbetrouwbaarheid van lobbyisten “aan te tonen” door ofwel een pseudo-opdracht te verlenen, ofwel door zich zelf voor te doen als lobbyisten en pogen politici om te kopen. Wat dan nog soms lukt ook.

Maar ik waag te betwijfelen of het vaak voorkomt. Een lobbyist is immers gebaat bij een duurzame relatie met het Parlement en de Ministeries en andere organisaties waar hij zijn werk doet, en als er een zweem van corrupt gedrag om hem heen hangt, zal het snel kil om hem heen worden: niemand wil dan meer met hem gezien worden, laat staan met hem praten.

Aan de andere kant: tussen alle mensen bestaan machtsverschillen. Een lobbyist weet vaak meer van de te belobbyen onderwerpen, en sommigen hebben een wel erg vlotte babbel. Het is dan ook de taak van de politicus om alles wat de lobbyist zegt te filteren op zijn belang.

Effect

Lobby is gericht op het beinvloeden van beleid. Gesprekken tussen politici, bestuurders en koepelorganisaties met lobbyisten of bestuurders, is maar één van de middelen om dat te doen. Soms wordt de (al dan niet vermeende) achterban ingezet (“grassroots lobbying”), soms zelfs NGO’s opgericht die niet of moeilijk te herleiden zijn tot de opdrachtgever (“astroturfing”), soms wordt er door hoogleraren een advies geschreven, of laat men een advocaat licht op de zaak schijnen. Soms worden handtekeningen opgehaald; en soms gebeurt dat georkestreerd. In tijden van liefde, oorlog én politiek (de voortzetting van oorlog met andere middelen) is immers alles geoorloofd.

Politici

Kortom: het is eigenlijk niet te doen om alle georganiseerde pogingen om beleid te beinvloeden in kaart te brengen. De creativiteit van beinvloeders is eindeloos, Laat staan dat je van al die pogingen kan zeggen wat uiteindelijk de invloed is.

Meer transparantie leidt bovendien niet tot meer vertrouwen. Wel tot een kanalisatie van het wantrouwen. Het ongenoegen met het functioneren van de politiek zal dan ook niet afnemen. Uiteindelijk is er maar één groep verantwoordelijk voor het creeeren van meer vertrouwen in de politiek: en dat zijn de politici zelf. Zij moeten bij ieder georchestreerd maatschappelijk contact afvragen wie en wat erachter zit en altijd bereid zijn om zich te verantwoorden over de standpunten die ze innemen.

Een transparantieregister, openbare afwegingskaders, openbare consultaties, transparantie van de bedoelingen van lobbyisten zouden allemaal voor zich moeten spreken. Maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid voor het goed functioneren van de democratie bij alle betrokkenen; politici en bestuurders voorop.

Lees meer erover via Twitter: Lobbylife!