Naar een meer sociaal aanbesteden.

426 views
3 minuten leestijd
Start

Binnen het huidige Europese aanbestedingsbeleid worden zelfstandigen kleine ondernemers uit de markt gedrukt. Opdrachten gaan naar grote bedrijven die voor onhaalbaar lage prijzen offertes indienen. Er zijn al regels om een sociaal aanbestedingsbeleid mogelijk te maken, maar die zijn veel te vrijblijvend. Bij het aanbesteden moet de kwaliteit van het werk centraal staan en kleine ondernemers en ZZP-ers een eerlijke kans krijgen.

Het idee achter het aanbesteden is simpel. Door de mogelijkheid te scheppen voor alle partijen om op grond van objectieve criteria een opdracht gegund te krijgen, krijg je de beste kwaliteit voor de laagste prijs en lever je een bijdrage aan het functioneren van de interne markt. Drie vliegen in één klap. Helaas werkt het niet altijd.

Laatst sprak ik met een zelfstandige tolk. Ze vertelde mij dat Europese aanbestedingen van vertaaldiensten hebben geleid tot een enorme verstoring van de markt. De tarieven zijn sterk gedaald, mensen kunnen niet meer aan een klus komen. Overheidsopdrachten zijn “geclusterd” en aan enkele grote bemiddelingsbureaus gegund. Als zelfstandige kom je er niet meer tussen.

Vroeger en nu

In het verleden waren veel zzp’ers en kleine vertaalbureaus actief in de tolk- en vertaalmarkt. Dit vergde wel wat organisatiewerk van de overheid, want je moet voor elke klus de juiste tolk of vertaler vinden. Omdat vaak voor specialistisch werk tolken met specifieke ervaring gevraagd worden (bijvoorbeeld bij een uitzetprocedure), konden gespecialiseerde tolken gericht hun diensten aanbieden.

Maar de juridische vertaaldiensten zijn nu Europees aanbesteed. Onder het mom van marktwerking is daarmee het werk in handen gekomen van een paar bemiddelingsbureaus. De meeste tolk- en vertaalklussen worden nu naar deze bemiddelingsbureaus gestuurd -dat is lekker makkelijk- en zij mogen dan de juiste tolken vinden. Hierdoor wordt het voor tolken die niet zijn aangesloten bij zo’n bemiddelingsbureau erg lastig om die klussen nog te krijgen.

Tegelijkertijd is het voor bureaus zo belangrijk om de klussen binnen te halen, dat steeds zo laag mogelijk geoffreerd wordt. Bij aanbestedingen worden soms zulke lage bedragen genoemd dat de bedrijven weten dat ze alleen door te bezuinigen op personeelskosten het daadwerkelijk voor de geoffreerde kosten kunnen doen. Het gevolg is dat werknemers óf met nul-urencontracten gaan werken óf dat mensen onredelijk veel moeten werken voor hetzelfde geld óf dat de kwaliteit van de diensten eronder leidt.

De schaalvergroting die -mede- het gevolg is van de aanbestedingsregels heeft wel als voordeel dat het bereik van de inschrijvende organisaties groter wordt. Veel aanbestede diensten zijn echter zo regio-specifiek dat het nutteloos is ze Nederlands of zelfs Europees aan te besteden. En dan nog is er de vraag of een winnende partij de diensten kan uitvoeren; als er toeleveringspartijen zijn die een exclusieve overeenkomst hebben met een concurrent, kan je weliswaar gewonnen hebben, maar kun je feitelijk niets leveren. Ik ken het voorbeeld van een baggerbedrijf dat een aanbesteding had gewonnen, maar omdat er geen benodigde slangen geleverd werden, kon het bedrijf niet aan de slag.

Kortom: bij aanbestedingen kan je je afvragen of het de marktwerking daadwerkelijk bevordert en of het voor de werknemers of de afnemers de wereld nu echt beter maakt.

Sociaal aanbesteden

Aanbesteden zou juist een goede manier zijn om werkgelegenheid te creëren. Juist in deze crisis hebben vele kleine bedrijven het erg lastig om aan genoeg klussen te komen en de overheid kan deze bedrijven helpen door ze deze klussen te gunnen. Verder leveren kleine bedrijven vaak goed werk -in alle betekenissen van het woord- terwijl grote bedrijven offertes proberen binnen te slepen door zo laag mogelijk te bieden. Bij aanbesteden moet de overheid niet alleen naar de prijs kijken, maar vooral naar de kwaliteit.

In de aanbestedingsregels staan nauwelijks waarborgen om die kwaliteit te garanderen. En dat terwijl er geen juridische belemmeringen zijn om te voorkomen dat kleine ondernemers worden genegeerd. Nadat de provincie Noord-Holland een zaak had gewonnen om duurzaamheidscriteria op te nemen in de voorwaarden mogen andere criteria meegenomen worden. Maar dat gebeurt heel vaak niet. Sociaal aanbesteden is te vrijblijvend.

Onlangs is de Nederlandse Aanbestedingswet aangepast. De nieuwe versie is in april dit jaar in werking getreden en op het eerste oog lijkt het een verbetering: aanbestedingen moeten “proportioneel” zijn en kunnen niet zomaar worden geclusterd tot een mega-opdracht. Maar hoe wordt dit getoetst? “Comply or explain”, pas toe of leg uit. Kortom: overheden mogen zzp’ers en kleine ondernemers negeren, als ze maar een excuus vinden.

Tarabella

De komende tijd wordt in het Europees parlement het voorstel voor een gewijzigde aanbestedingsrichtlijn besproken. Onder aanvoering van de Belgische sociaaldemocraat Marc Tarabella zijn al belangrijke punten binnengehaald om werknemers beter te beschermen en te voorkomen dat grote bedrijven abnormaal lage offertes kunnen aanbieden. Dit is een stap in de goede richting. Maar het kan beter. Niet alleen moeten de negatieve neveneffecten van aanbestedingen voorkomen worden en moet er een mogelijkhed van sociaal aanbesteden zijn, aanbestedingen moeten ook een bijdrage leveren aan het welzijn van de consument en de mogelijkheden van zzp’ers en het kleine ondernemers. Sociale criteria moeten dus integraal onderdeel uitmaken van de richtlijnen. Daarbij kan je kan denken aan minimumpercentages voor startende ondernemers of zzp’ers, eisen dat kwaliteitscriteria gehaald worden of zelfs dat de diensten of producten een bijdrage leveren aan duurzaamheid. Europa moet immers voor iedereen werken: ook voor kleinere bedrijven. zzp’ers en de consument.

Geef een reactie

Your email address will not be published.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Nieuwste van Blog

Nogmaals: Helderheid

Het Helderheidplein wordt officieel Helderheidplein 🙂 Vanaf het begin van de jaren ’80 was ik, scholier…