Nu het plan om een noordelijke superprovincie te creëren mislukt is, is het tijd om een oud plan uit de mottenballen te halen: om de provincies niet te vergroten, maar juist te verkleinen, de stadsregio’s op te heffen, democratische legitimatie te vergroten en de randstadprovincies onder één gezamenlijk bestuur te brengen.
Bestuurlijke drukte
Op donderdag 16 maart schreef ik met Arie de Jong een stuk in de Staatscourant over het probleem van de bestuurlijke inrichting van de Randstad. De essentie van dit probleem is dat er te veel overheden betrokken zijn bij discussies over infrastructuur en vervoer. Dit leidt tot een enorme hoeveelheid papier, maar niet tot betere ontsluiting of doorstroming. En dat is wel nodig; als je naar de kaart van Europa kijkt, zie je de belangrijke rol die de Randstad vervult: 7 miljoen inwoners willen er wonen, werken en ontspannen; tegelijkertijd ontstaat er meer werk en komen er meer inkomsten als de Rotterdamse haven en Schiphol beter ontsloten worden. Er kunnen meer mensen en goederen vervoerd worden en toch minder files zijn als de wegen, waterwegen en spoorlijnen aangepast worden aan de 20e eeuw; nu liggen ze erbij zoals ze vanaf de 17e eeuw ontstaan zijn.
Rijn-Gouwelijn
Ik kan me de eindeloze discussies herinneren tijdens de onderhandelingen over de Rijn-Gouwelijn: iedere betrokken overheid moest aan haar eigen achterban toestemming vragen, en er was natuurlijk enorme ruzie over wie wat moest betalen. Hoewel iedereen kan zien dat één doorgaande railverbinding van Gouda via Alphen aan den Rijn en Leiden naar de kust (Katwijk en Noordwijk) het sterk groeiende en vastlopende autoverkeer in de regio zou terugdringen, en tegelijkertijd de bereikbaarheid van Gouda, Alphen en Leiden zou verbeteren, kwam het er niet van.
A4
Martin van Engelshoven Huls had bij de gesprekken over de A4 de gemeenten Schiedam, Maassluis, Vlaardingen, Rotterdam, Den Haag, Stadsregio Rotterdam, Stadsregio Haaglanden, Delft, Pijnacker, Middendelfland, Hoogheemraadschap Delfland, Recreatieschap Midden Delfland, Provincie Zuid-Holland, Verkeer en Waterstaat en de deelgemeente Overschie aan tafel.. Hij was voorzitter van het geheel, en de weg wordt binnenkort opgeleverd. Binnen het budget overigens. Dus het kan wel. Maar het kan ook een stuk simpeler.
Bestuurlijk zou één Randstadprovincie het beste zijn. Maar die gaat er niet komen. De balans met de rest van Nederland verdwijnt dan, en er is een grote kans dat het bestuur van die provincie groter, belangrijker en machtiger wordt dan bijvoorbeeld het Ministerie van BZK. Dat moeten we niet willen met zijn allen.
Democratische legitimatie
Tegelijkertijd leveren de Stadsregio’s een democratisch probleem op: hoewel ze verantwoordelijk zijn voor belangrijke taken, is er geen directe democratische controle. De besturen worden gevormd door wethouders en raadsleden die het er even bij moeten doen. Controle op een manier zoals bij de gemeenten en zelfs bij de provincies plaatsvindt, is niet aan de orde. Ze houden weliswaar op als de intrekkingswet voor de WGR+ in werking treedt (1 januari 2015), en dan ontstaat in Rotterdam en Den Haag een Metropoolregio, die in ieder geval verkeer en vervoer en economie als taken heeft; maar hetzelfde democratische tekort kent. Daarnaast zie je dat mensen in de Randstad overwegend weinig met de Provincie hebben, en veel meer met de regio waar ze in wonen.
Flarden
Een oplossing is daarom om regio’s op te heffen en de provincies terug te schalen naar het niveau waarop de uitvoering nu al plaatsvindt, en daar ook de taken neer te leggen die bij de uitvoering van die taken hoort: de inrichting en financiering ervan, én de democratische controle daarop. Tegelijkertijd zou er dan een samenwerkingsverband moeten ontstaan tussen de Randstadprovincies en het Ministerie van BZK dat de Randstad onder één bestuur plaatst en de ontsluiting en inrichting van de Randstad voor zijn rekening neemt. Zeg maar een Regio Randstad (maar dan eentje die niet aan flarden hoeft worden geschoten). Het huis van Thorbecke blijft in stand, de Grondwet hoeft niet aangepast te worden, de bestuurlijke drukte neemt af, terwijl de democratische legitimatie toeneemt en we kunnen werken aan een Randstad die minder rommelig is en meer oplevert.
Illustratie: staatscourant 160306
