In de late lente van 1977 moest mijn broertje geboren worden en logeerde ik bij mijn vriendje Onno Vijsma op de Vierde Groenesteeg in Leiden. Het was een knus huis: een creatieve omgeving met veel schilderijen, tekeningen, knutselwerken en plastic nepdrollen. Terwijl er een paar kilometer verdop op de ooievaar gewacht werd, volgden wij dat andere nieuws: dat van de kaping van de trein bij De Punt en de gijzeling van een school in Bovensmilde.
Deze gebeurtenissen hadden grote impact op me. Ik weet nog dat ik dacht dat als je op een school al niet veilig kon zijn: waar dan wel? En jaren later nog, als de trein stilstond tussen twee stations, dacht ik “Dit is een goede plek om een trein te kapen”.
Ik kan me de beelden nog voor de geest halen. We hadden natuurlijk geen kleurentelevisie, dus waarschijnlijk stel ik me het sinisterder voor dan het er uitzag, maar de beelden van die trein, in de verte, waarvan je je alleen maar kon afvragen wat daar binnenin gebeurde, waren indrukwekkend angstig. We herinnerden ons natuurlijk de gijzeling van die andere trein, twee jaar eerder, bij Wijster, waar de machinist en een al net zo onschuldige passagier waren geexecuteerd.Tegellijkertijd vond er een gijzeling plaats van het Indonesische consulaat in Amsterdam, waar ook een medewerker door de gijzelende Molukkers doodgeschoten was.
Wij noemden de gijzelaars steevast “Mislukkers”. Maar het kon de spanning niet wegnemen. Wanneer was de volgende school aan de beurt? Wanneer de volgende trein? Zaten wij erin?
Het doel van terrorisme, in tegenstelling tot de meeste andere vormen van crimineel gedrag, is het veroorzaken van maatschappelijke onrust, meestal om de aandacht op een misstand te wijzen. Nou, daar zijn de kapers in dit geval uit-ste-kend in geslaagd. Onschuldige treinpassagiers en kleine kinderen. Hoe haal je het in je hoofd.
Ik vraag me dan ook af of deze acties de Zuid-Molukse zaak goed gedaan heeft. Ik kan zeggen dat bij mij, hierdoor, de sympathie niet automatisch enorm is toegenomen. Hoe dan ook: ze zijn er in geslaagd om niet alleen de Molukse Republiek, maar ook het veiligheidsbesef te agenderen. Het terroristische aspect is geslaagd; het is een publieke zaak geworden.
Ik kan me niet anders voorstellen, sterker nog: ik vind het goed als de overheid ingrijpt als mensenlevens in gevaar zijn. De bevrijdingsacties waren dan ook vormen van gelegitimeerd geweld. Ik denk dat iedere ouder zo zijn eigen fantasieen heeft over wat er met de kapers moet gebeuren als zijn of haar kinderen op school gegeijzeld worden; ik denk dat het leger het geweld een stuk beschaafder zou toepassen dan menig ouder zou doen als hij of zij de kans kreeg.
Een beloning voor het optreden van de soldaten van toen is dan ook zeer terecht. Niet alleen voor de rol en de betoonde moed, maar ook om – als Nederland – in het publiek aan te tonen wat de normen zijn. Het zijn niet de mariniers, maar de kapers die er een publieke zaak van maakten.
De discussie over de Molukse republiek is een heel andere. Ik kan me nog voorstellen dat men sympathie kan opbrengen voor dat streven. Maar als je onschuldige treinpassagiers en schoolkinderen hun vriijheid ontneemt en ze dreigt wat te doen, loop je het risico dat je het niet overleeft.
De medaille voor de mariniers is dan ook zeer terecht. Die word niet alleen uitgereikt voor acties van de mariniers, maar vooral omdat we daarmee laten zien dat Nederland het gijzelen van onschuldige burgers niet tolereert. De medaille staat op zichzelf los van de RMS en is om deze twee redenen terecht verleend.
