Tussen psychologie en praktijk – shelach lecha

Het is in deze tijd natuurlijk ondenkbaar dat op basis van geruchten en rapporten verkeerde beslissingen worden genomen, maar in de tijd van de Torah kwam het voor. De Eeuwige vraagt Mozes om een onderzoekscomité in te stellen, een task force, zo je wil, om uit te zoeken of het land Kanaän wat voor ze is, en Mozes benoemt twaalf partijprominenten. De onderzoekscommissie gaat aan de slag en komt na veertig dagen met een evidence based rapport waarin evenwichtig verslag wordt gedaan van de bevindingen: het is een mooi land, maar de mensen zijn eng en de omstandigheden zijn onzeker. We kunnen het dus maar beter niet innemen. Caleb en Joshua (onthoud die namen) proberen het nog even, maar de toehoorders zijn radeloos en redeloos, het leiderschap reddeloos en de PR waardeloos. Maar was het alleen op basis van #fakenews dat de Joden geloofden dat ze het Heilige Land niet binnen konden trekken, of lag er een diepere, psychologische, oorzaak aan ten grondslag?

Ondanks het feit dat het volk allerlei wonderen zag gebeuren, was er geen vertrouwen in een goede afloop van de exercitie en gingen er stemmen op om dan maar terug te gaan naar Egypte. Daar weet je tenminste wat je hebt. Dat is niet de bedoeling: en een discussie tussen Mozes en De Eeuwige leidt tot de conclusie dat niemand ouder dan twintig levend Kanaän zal bereiken, behalve Caleb en Joshua. Zelfs Mozes niet…

Twee perspectieven

Het lijkt erop dat de verspieders argumenten deelden om het land niet binnen te trekken uit angst om te falen. Er zou ook een andere reden kunnen zijn: juist uit angst om niet te falen. Immers, in de woestijn geleid worden door een wolk en leven van manna, heeft ook zo zijn voordelen. Maar als je eenmaal eigenaar van een land bent, zal je je moeten bezighouden met de economie, jeugdwerkloosheid, criminaliteit, toeslagen bij de belastingdienst enzovoort. Het is veel makkelijker om al die verantwoordelijkheid niet te hebben en de mensen op te stoken om niets te doen, of voor gemakkelijke oplossingen te kiezen. Een menselijke keuze.

In de Haftara lezen we dat Joshua, de oud-verspieder, zelf ook verspieders naar Kanaän stuurt. Volgens de midrash zijn dat zijn oud-collega Caleb en Pinchas. En hier is géén fake news, maar een spannend verhaal met een vrouw die volgens de Talmoed menig mannenhart op hol heeft doen slaan die ze beschermt. Het resultaat van hun onderzoekstocht is geen afgewogen en diepgravend exposé, maar een kort “we kunnen ze hebben, let’s do it”.

Devarim

Waar zit het verschil? Andere verspieders, ander leiderschap of andere omstandigheden? Vanaf Tisha B’Av lezen we het laatste boek van de chumash: Deuteronomium (Devarim). Devarim is de autobiografie van Mozes waarin hij zijn interpretatie geeft van wat er in de vier voorgaande boeken gebeurd is. Soms wat gekleurd, maar wel to the point. In de laatste maand van zijn leven vat Mozes alles nog eens samen en herhaalt sommige wetten. Maar nu wordt het voor het eggie: in de woestijn kon je makkelijk praten over de mitswot, maar nu de Joden Kanaän binnentrekken zullen ze alles in de praktijk moeten brengen. Veel wetten staan dus nét iets anders beschreven. Devarim is transformatief: het is de brug tussen het verhaal van Mozes en het verhaal van Joshua; de overgang tussen het leven zonder verantwoordelijkheden in de woestijn, en het leven mét verantwoordelijkheden in het echt. Nu moet alles in de praktijk gebracht worden. In de geschriften die volgen, lezen we hoe moeilijk dat is: de menselijke natuur blijft maar in de weg zitten.

Het doel van de Torah is om in de praktijk gebracht te worden.  Lo bashamajim hi.

Just do it

Er zijn tal van redenen om dingen niet te doen. Onzekerheid, faalangst, angst voor het onbekende zijn reële fenomenen. Hoe banger je wordt, hoe meer argumenten er volgen. Het is vaak makkelijker om jezelf te laten denken dat je dingen niet kan, en je rationeel daar argumenten bij te laten bedenken, terwijl je eigenlijk ook wel weet dat het wél moet gebeuren.

Deze parasha leert ons dat het doel, de missie voorop moeten staan. De overwinning van de mens op zichzelf daarbij is dat je je niet meer laat leiden door wat de objectieve argumenten leken om dingen niet te doen, maar dat je het juiste doet. Just do it.