De Parasha van deze week begint (in Exodus 10:1) midden in een historische ontmoeting. Mozes, de stotteraar die niet goed met mensen kan omgaan, uitgekozen om de PR van G-d te doen in Diens wens om de Joden uit Egypte te laten vertrekken, staat tegenover Farao om hem te bewegen de Joden vrij te laten. Nog even de achtergrond: Jacob en zijn zoons zijn in Egypte terechtgekomen waar ze eerst tot de elite behoorden, maar gaandeweg alleen nog werden ingezet om corvee voor de Egyptenaren te doen. In Marxistische termen: de Joden waren een productiemiddel geworden. Terwijl ze méér wilden.
Telkens weer weigert Farao en steeds volgt daar een plaag op. In de parasha van vorige week gebeurde dat zeven keer; in deze parasha volgen de laatste 3 plagen; sprinkhanen, duisternis en tenslotte de dood van de eerstgeborenen.
Maar het is niet slechts een dialoog tussen Mozes en Farao die zich hier afspeelt. En het gaat niet alleen om de vrijheid van Joden. Er is meer aan de hand.
G-d zegt tegen Mozes dat hij nóg eens naar Farao moet gaan:
Daarna zeide de Heere tot Mozes: Ga in tot Farao; want Ik heb zijn hart verzwaard, ook het hart zijner knechten, opdat Ik deze Mijn tekenen in het midden van hen zette;
En opdat gij voor de oren uwer kinderen en uwer kindskinderen moogt vertellen, wat Ik in Egypte uitgericht heb, en Mijn tekenen, die Ik onder hen gesteld heb; opdat gijlieden weet, dat Ik de Heere ben.
Exodus 10:1-2 – Statenvertaling
De Altijd Aanwezige legt als doel van de exercitie uit dat het de wonderen van de uittocht uit Egypte bedoeld zijn als les voor het nageslacht. De uittocht uit Egypte is dus uitdrukkelijk bedoeld om te onderwijzen. Niet alleen om Farao te bewegen de Joden vrij te laten.
Maar wat is dan die les?
Bij de meeste plagen verrichten Mozes en/of Aaron een handeling, waarop de plaag volgt; alleen bij de vierde plaag verricht Mozes achteraf een handeling en bij de vijfde en tiende doet G-d het zelf.
I Mozes nu en Aaron deden alzo, gelijk de Heere geboden had; en hij hief den staf op, en sloeg het water, dat in de rivier was, voor de ogen van Farao, en voor de ogen van zijn knechten; en al het water in de rivier werd in bloed veranderd.
II En Aaron strekte zijn hand uit over de wateren van Egypte, en er kwamen vorsen op en bedekten Egypteland.
III En zij deden alzo; want Aaron strekte zijn hand uit met zijn staf, en sloeg het stof der aarde, en er werden vele luizen aan de mensen, en aan het vee; al het stof der aarde werd luizen, in het ganse Egypteland.
IV Mozes nu zeide: Zie, ik ga van u, en zal tot den Heere vuriglijk bidden, dat deze vermenging van ongedierte van Farao, van zijn knechten, en van zijn volk morgen wegwijke! Alleen, dat Farao niet meer bedriegelijk handele, dit volk niet latende gaan, om den Heere te offeren. Toen ging Mozes uit van Farao, en bad vuriglijk tot den Heere.
V En de Heere deed deze zaak des anderen daags; en al het vee der Egyptenaren stierf; maar van het vee der kinderen Israels stierf niet een.
VI En zij namen as uit den oven, en stonden voor Farao’s aangezicht; en Mozes strooide die naar den hemel; toen werden er zweren, uitbrekende met blaren, aan de mensen en aan het vee;
VII Toen strekte Mozes zijn staf naar den hemel; en de Heere gaf donder en hagel, en het vuur schoot naar de aarde; en de Heere liet hagel regenen over Egypteland.
VIII Toen strekte Mozes zijn staf over Egypteland, en de Heere bracht een oostenwind in dat land, dien gehele dag en dien gansen nacht; het geschiedde des morgens, dat de oostenwind de sprinkhanen opbracht.
IX Als Mozes zijn hand uitstrekte naar den hemel, werd er een dikke duisternis in het ganse Egypteland, drie dagen.
X En het geschiedde ter middernacht, dat de Heere al de eerstgeborenen in Egypteland sloeg, van den eerstgeborene van Farao af, die op zijn troon zitten zou, tot op den eerstgeborene van den gevangene, die in het gevangenhuis was, en alle eerstgeborenen der beesten.
Exodus – Statenvertaling
De les is duidelijk: G-d kan (of wil) het in de meeste gevallen niet alleen. Hij heeft het handelen van mensen nodig. Er had ook voor gekozen kunnen worden om de Joden gewoon te laten vertrekken. Of de plagen zonder menselijke hulp plaats laten vinden. Maar nee: het Exodusverhaal leert ons dat menselijk handelen nodig is.
De Torah wordt bekritiseerd, is verboden geweest, verdacht gemaakt. Op veel momenten in de geschiedenis is het verboden om de Chumash te lezen. Vaak door machthebbers, en vaak vanwege dit verhaal. Het verhaal van een handvol mensen die in opstand komen tegen het politieke leiderschap, hun eigen weg kiezen en uiteindelijk hun doel leren kennen is een rechtvaardiging voor actie tegen onderdrukking.
Sommige politiek leiders zijn daar allergisch voor en ontnemen liever de hoop op een betere wereld door cynische verhalen rond te strooien waarin ze uitleggen dat dingen nu eenmaal zijn zoals ze zijn. Dit verhaal leert ons dat activisme, het bestrijden van de status quo, het zoeken naar een beter leven waarin de mens niet alleen gezien wordt als een productiemiddel maar als een spiritueel wezen nu juist de kern van ons handelen moet zijn. En dat we geen heilige hoeven te zijn om daar een begin mee te kunnen maken: we hoeven alleen maar onze hand uit te steken.
Shabbat shalom
