Vanmiddag kwam op Twitter even een discussie naar boven over de relatie tussen theater en politiek. In de 140 tekens die je in twitter ter beschikking staan, kwam ik niet verder dan politiek=theater en theater=politiek. Beide stellingen verdienen uitleg.
Politiek = theater omdat het in het theater altijd draait om actie en conflict, dat voor een publiek uitgebeeld wordt. Voor politiek in enge zin zijn er natuurlijk allerlei definities, maar uiteindelijk gaat het er toch altijd om dat er iets gebeurt, voor de mensen. En als het iets was waar geen conflict over zou zijn, zou er óf geen vraag naar zijn, óf al gebeuren.
Theater = politiek omdat iedere soort theater altijd alleen maar in een bepaald tijdsgewricht, tegen een bepaalde achtergrond en in een bepaalde context past. Wachten op Godot, om eens wat te noemen, zou in de middeleeuwen nog onbegrijpelijker zijn dan het nu al is. Voor oude theaterstukken moeten we nu ons behoorlijk bijlezen om te proberen te snappen wat er bedoeld wordt.
Daarnaast, zo weet ik als iedereen die Persecution and the Art of Writing heeft gelezen, zijn er nogal wat toneelmakers die verborgen boodschappen in hun stukken stoppen. Ik heb er mijn eindscriptie over geschreven: Over Vondels Palamedes, een stuk dat over de ruzie tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt gaat, en gezien kan worden tegen de achtergrond van het politiekfilosofische debat van die tijd: tussen twee soorten humanisten: de school die een meer Romeins-georiënteerde richting aanhangt (Lipsius, de vriend van Maurits) en meer Grieks-georiënteerden (Hugo de Groot, in het kamp van Van Oldenbarnevelt). Maar er zijn meer relaties denkbaar: denk bijvoorbeeld eens aan de eindeloze discussies over subsidiecriteria voor cultuuruitingen.
Ik hou van theater en ik hou van politiek. Het is dan ook niet vreemd dat ik als Dagelijks Bestuurder in Feijenoord cultuur in mijn portefeuille heb, en als bestuurlijk vrijwilligerswerk (een “nevenfunctie” heet dat dan) voorzitter ben van een aantal theaters. In Den Haag.
Zo’n nevenfunctie moet leuk zijn. Op dit moment is dat even niet zo: afgelopen vrijdag hebben we aangifte gedaan van verduistering door een oud-medewerker. Omdat het over subsidiegeld gaat, heeft de wethouder de gemeenteraad van Den Haag ingelicht. Met het bestuur zijn we aan het onderzoeken hoeveel er precies weg is en hoe dit nou heeft kunnen gebeuren. Daarnaast proberen we het geld terug te krijgen en de overige schade zoveel mogelijk te beperken.
Het kwaad is geschied. Wij moeten, als bestuur, laten zien dat we verantwoordelijk (verantwoordelijk! niet schuldig!) zijn voor deze gang van zaken; in de gemeenteraad van Den Haag zal denkelijk wel het één en ander gezegd worden over de subsidies aan beide theaters. Maar als theater en politiek op deze manier bij eklkaar komen, is dat nooit leuk.
Ben geschrokken van het verduisteringsverhaal. ‘k Las erover in de krant. Lijkt me zwaar balen om op zo’n directe manier ermee geconfronteerd te worden.
Wat betreft de stelling politiek=theater en theater=politiek ben ik van mening dat vooral die laatste qua onderbouwing niet helemaal klopt. Alles vindt namelijk in een bepaald tijdsgewricht, tegen een bepaalde achtergrond en in een bepaalde context plaats. Dat geldt niet alleen voor theater, maar ook voor sport of mediagebruik.
Daarnaast is het zo, dat als theater écht tijdsgebonden zou zijn, dan zou ook goed inlezen niet helpen om oude stukken (bv. uit de Oudheid) te snappen. Dat veronderstelt namelijk een positie waarbij de lezer níet tijdsgebonden is en vrijelijk kan wisselen, vergelijken tussen heden en vroeger (Oudheid). Het inlezen betreft dan altijd een projectie van nu op toen.
Echter, als je politiek als algemeen historisch gegeven beschouwt, geldt hetzelfde en is de politiek uit de Oudheid niet zomaar toegankelijk. Bijvoorbeeld Plato’s _Politeia_.
Politiek en theater zijn mijns inziens aan elkaar gelijk, wanneer je politiek ruim neemt. Dat doe je dan ook. Je zou ook kunnen zeggen, dat ze gelijk zijn, omdat ze beide pogen te manipuleren. Manipulatie niet niet zozeer als negatief bedoeld, maar als beïnvloeding: in het theater het publiek en in de politiek kiezers en processen (?). Maar ja, manipulatie geldt voor meer dingen in het leven.
Het grote verschil zit ‘m echter in het feit, dat (groots) theater een bepaald reflectiemoment in zich draagt. Politiek is mijns inziens eerder een reagéren op gebeurtenissen in plaats van een reflecteren erop. Hun verhouding tot (hun) tijd is dus een andere. Politiek wordt vrijwel altijd opgejaagd door de tijd; (groots) theater probeert stil te staan bij zijn verhouding tot de tijd en het tijdsgewricht.
Ik ben er nog niet helemaal uit, maar ik vind de stelling in ieder geval erg boeiend.
Groet!
Maurice
P.S.
Fijn weblog.