Met de creativiteit om dingen wat beter voor te stellen dan ze zijn, het gebrek aan noodzaak en de macht van gemiddelden kan je een heel end komen in het leven
De eerste echtgenoot van mijn oudtante was Janrik van Gilse. In Spanje had hij tegen Franco gevochten en zijn kennis en ervaring kwamen de CPN goed van pas. Hij was de leider van de eerste landelijke gewapende verzetsorganisatie die kort na de Februaristaking werd opgericht: de MIL-groepen. Op verschillende plaatsen is beschreven hoe hij zijn acties voorbereidde. Ambachtelijk, voorbereid, gedreven, betrokken, gefocussed, gedecideerd, scherp. In maart 1944 is hij gefusilleerd doodgeschoten bij een inval.
Gelukkig hebben we dit soort ambachtelijke aanpak vandaag de dag niet nodig, en zijn de consequenties van vergissingen meestal minder verstrekkend. Maar de manier waarop het de naar de andere kant op doorslaat, hoe gebrek aan ambachtelijkheid beloond wordt, is soms stuitend. Als student werkte ik op een particuliere school waar leerlingen voor hun schoolonderzoeken negens en tienen haalden, voor hun CSE een twee of drie, en dan vervolgens met hun HAVO- of VWO-diploma op zak een jaartje verder gingen uitrusten.
Niet altijd lukt dit: ik ik kende in die tijd ook een student die zijn ambitie om voor zijn dertigste af te studeren heeft moeten veranderen in de ambitie om voor zijn veertigste af te studeren, maar iedere keer als hij weer een twee haalde maar weer naar de nabespreking ging, omdat je er ook altijd wel “een paar puntjes bij kon lullen”. Ik weet niet of zijn optimisme uiteindelijk tot een bul heeft geleid, maar het principe werkt soms wel: een onvoldoende halen, en vervolgens met wat uitleg en creativiteit het zo spinnen dat er een vijf-en-een-half uitrolt, zodat je later blij aan de wereld kan uitleggen dat je een voldoende hebt gehaald.
Met de creativiteit om dingen wat beter voor te stellen dan ze zijn, het gebrek aan noodzaak en de macht van gemiddelden kan je een heel end komen in het leven. Maar als je objectief kijkt naar wat er nu aan de hand is: een zeer moeizame formatie, een tergend gebrek aan openheid, een schandalig gebrek aan het vervolmaken één van de belangrijkste functies van de politiek, namelijk het entameren van een publiek debat, de arrogantie van het gelijk: past maar één oordeel: zwaar onvoldoende. Een vier. Hooguit.
Tragischerwijs wordt dit ook steeds meer zichtbaar. Met alle risico’s van dien. Want als niet langer de partijen, maar het systeem waarin partijen kunnen functioneren onderwerp van discussie wordt, kan het helemaal verkeerd aflopen met de democratie. Beslissingen nemen, “doorpakken” en “daadkracht” uitstralen gaat echt veel makkelijker en beter in een dictatuur.
De belangrijkste taak van politcici en bestuurders is dan ook het instandhouden van het politieke systeem. Juist nu.
